نظریه اجتماعی فرهنگی ویگوتسکی

تهیه کننده :محبوبه صفری
او جنبه های تاریخی، فرهنگی ،اجتماعی را با اهمیت میدانست سعی می‌کرد و زیر را ترسیم کند که مسیر رشد طبیعی را با وقایع تاریخی و اجتماعی نشان دهد.
درواقع ویگوتسکی می گفت بافت تاریخی فرهنگی و اجتماعی بر رشد تاثیر دارد
و بدون در نظر گرفتن بافت تاریخی و فرهنگی و اجتماعی نمی توان رشد کودکان را فهمید و کودکان آن دسته از شیوه های تفکر و رفتار را می آموزند که بتوانند در فرهنگشان در زندگی استفاده کنند.
ویگوتسکی میگفت کنش متقابل بین یادگیرنده و محیط اجتماعی تعیین کننده رشد شناختی فرد است،او خواستگاه روان انسان را اجتماع می داند به فرایندی که به آن شکل میدهد ارتباط است یعنی رشد شناختی انسان نتیجه تعامل پویا بین فرد و جامعه است و کودک از پدر واطرافیان یاد می گیرد.
ویگوتسکی رشد شناختی کودک را به بافت تاریخی فرهنگی و اجتماعی و آدم های محیطی که کودک در آن زندگی می کند وابسته می داند ، در مجموع او معتقد بود کودک از محیط یاد میگیرد.
درحالی که پیاژه معتقد بود کودک خودش به تنهایی دنیای خود را می سازد او در واقع دانشمندی است که خودش جهان را می فهمد و می سازد و به ارتباط کودک با محیط اطرافش تاکید ندارد و بیشتر بر محیط فیزیکی اطرافش و تاکید می کند.
مفاهیم مهم نظریه ویگوتسکی:
۱) ناحیه مجاور رشد یا منطقه تقریبی رشد:
پیاژه معتقد بود رشد مقدم بر یادگیری است، اما ویگوتسکی یادگیری را مقدم بر رشد می دانست. اوگفت کودکانی که به تنهایی از عهده کارشان برنمی آید به کمک بزرگترها می آموزدو آنها را انجام می دهند.
از نظر ویگوتسکی کودکان دو سطح رشد دارند :
سطح حقیقی رشد که از طریق آن چه کودک به تنهایی انجام می دهد مشخص می شود
سطح بالقوه رشد: که با کمک فردی خبره مثل معلم به آن پی می برند.
فاصله بین سطح نیرو و اثر ابر قوه رشد میشود سطح تقریبی رشد.
سن تقریبی رشد یعنی سدی که کودک در آن توانایی انجام کار به تنهایی را ندارد ولی میتواند با آموختن و یادگیری بزرگتر ها بتوانند کارهایش را انجام بدهد و به این سطح برسد.
در موقع یعنی کودک هنوز یک سری تکالیف یاد نگرفته ولی آمادگی یادگیری را دارد و پدر و معلم و مادر می‌تواند از طریق فراهم کردن فرصت های آموزشی که درون ناحیه مجاور رشد کودک است یادگیری کودک را پرورش دهد.
منطقه تقریبی رشد این موضوع که آموزش باید پیش از رشد بیاید را تشویق کرد که اگر آموزش به مرحله فراتر از مرحله کنونی رشد برسد کودک موفق است و معلم هم باید از رشد دانش آموزان خود آگاه و هنگام آموزش پیشاپیش و یک قدم جلوتر از رشد ذهنی آنها حرکت کندو یادگیرنده را با مسائلی روبرو سازد که قدری از سطح فعلی آنها فراتر باشد.
از این طریق معلمان می تواند سطح کنونی را به سطح بالقوه نزدیک کند از نظر روتختی آموزش موفق آموزشی است که منطقه تقریبی رشد را فراهم کند.
*تکیه سازی(سکوسازی)داربست سازی
تکالیفی که در سطح تقریبی رشد هنوز کودک آنها را نیاموخته و اگر افراد ماهر به آن کمک کند می توانند آن را انجام دهد
تکیه سازی scaffolding فرایند هدایت یادگیری برای گذر از آنچه اکنون می‌داند و آنچه قرار است یاد بگیرد مثلاً نوزادی که از قصد راه رفتن دارد والدین در راه رفتن به ما کمک می کند پس مرحله به مرحله کودک می‌آموزد و نهایتاً تنهایی و بدون کمک می تواند راه برود در موقعیت واقعی هم ممکن است معلم اول وظایف را خود انجام دهد تا وقتی که دانش آموزان مهارت کافی را پیدا کنم معلم داربست را کمتر می کند تا آنها مستقل عمل کنند.
ویگوستکی:آموزش دوجانبه موجب داربست سازی و تعامل اجتماعی می شود.
۳ درونی سازی: به نظر روانشناسان غربی فرایندهای شناختی از درون سرچشمه می گیرد و فرایندی مثل فکر و عاطفه از درون است ولی دیوتی سکی نظر مخالفی دارد از نظر ویگوتسکی فرایندهای شناختی از تعاملات اجتماعی شروع میشود امگا فرایندهای اجتماعی مثل تفکر از تعامل اجتماعی شروع می شود پس از فعالیت های اجتماعی است که به سه شکل می دهد.
یعنی کودکان اول با دیگران وارد تعامل میشوند
دوم با خود تعامل برقرار می کند
سوم الگوها را درونی می کند
پس درونی سازی به این معناست که فرایند تبدیل تجارب و فعالیت های اجتماعی بیرونی به فرایندهای عالی ذهنی افراد که از طریق یک واسطه یا ابزار امکان پذیر است.
مثلا در آزمایش کهلر میمون برای رسیدن به موز از تکه چوب استفاده می کرد یا حرف x در ریاضی که برای مقدار مجهول است که از این طریق مسائل را به مقدار ریاضی تبدیل می کند و راه حل را می یابد.
مرحله ای درون سازی که ویگوتسکی مطرح کرد سبب ایجاد ناحیه مجاور رشد میشود در واقع فاصله بین سطح واقعی و سطح بالقوه رشد است که اثر در رونسازی کمتر می شود
وقتی کودک فعالیت را به کمک دیگری انجام دهد فعالیت به شکل عملکرد بیرونی است که بعداً بازسازی و به شکل درونی در می آید.
۴ خود نظم دهی توانایی اندیشیدن و حل مسائل بدون کمک دیگران در. واقع به کنترل فرد بر فرایندهای شناختی مثل تفکر و حافظه می گویند از نظر او هدف رشد و تحول این است که فرد از کنترل بیرونی خارج شده و از دیگر سازماندهی به خود سازماندهی برسد.